بین حلال و حرام، سخن از انتخاب و آزادی نیست؛ اگر‌چه انسان تکویناً آزاد است ولی تشریعاً آزاد نیست و یقیناً یکی از این ها به حال او زیانبار و دیگری سودمند است.
.
.
حضرت علامه جوادی آملی، مبادی اخلاق در قرآن، ص ۲۹.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم): « برای خدای عزوجل یکصد رحمت است و از صد، نود و نه آن مخصوص به بندگان خالص خداست که در قیامت شامل آنها می گردد و از صد، یکی را در دنیا بین تمام خلق خود قسمت نموده».۱
امام علی (علیه السلام): «رحمان عطف شده بر خلقتش به واسطه ی رزق، از آنها مواد رزقشان را قطع نمیکند حتی اگر قطع طاعت کنند، در دین و دنیا و آخرتمان به ما رحیم است، بر ما دین را تخفیف داد و آن را آسان و خفیف قرار داد و او با شناسایی ما از دشمنانمان به ما رحم کرد».۲
.
.
۱: بانو مجتهده امین
مخزن العرفان در تفسیر قرآن مجید، جلد 1، ص ۳۷
۲: سید حسین همدانی درود آبادی
شرح اسماء الحسنی، ص ۱۵۸
خدای رحمان معنایش خدای کثیر الرحمة است، رحمتش عام است و شامل همه اعم از مسلمان و کافر می شود؛ و خدای رحیم معنایش خدای دائم الرحمة است که رحمتش خاص برای مؤمنان است.۱
امام صادق (علیهالسلام): «الرحمان اسم خاص لصفة عامة و الرحیم اسم عام لصفته خاصة». رحمان اسم خاص است برای صفت عام. یعنی این که این معنی در غیر خداوند یافت نمی‌شود. رحیم اسم عام است، برای صفت خاص. یعنی وصف به غیر خدای تعالی می‌شود.۲
.
.
۱: حضرت علامه سید محمد حسین طباطبایی
تفسر المیزان، جلد 1، ص 33
۲: سید حسین همدانی درود آبادی
شرح اسماء الحسنی، صص ۱۵۹-۱۵۷
پیامبر (صلی االله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«صلاة عبادت مقسوم بین اللّه و بین عبد است به دو نصف: پس نصفى از آن براى خدا و نصفى براى بنده است، چنانکه در خبر صحیح آمده است که حق تعالى فرمود: من صلاة را بین خودم و بین عبد خودم دو نصف نمودم. نصف آن براى من و نصف آن براى عبد من است. و مر عبد مراست آن چه را که درخواست کند.
عبد می گوید: بِسمِ اللَّه الرَّحمنِ الرَّحیمِ. خداوند می گوید: عبدم مرا یاد نمود. عبد مى گوید: الْحمد لله رب الْعالَمینَ. خداوند مى گوید: عبدم مرا ستایش نمود. عبد مى گوید: الرَّحمنِ الرَّحیمِ. خداوند مى گوید: عبدم مرا ثنا نمود. عبد مى گوید: مالک یومِ الدینِ. خداوند مى گوید: عبدم مرا بزرگ داشت و خویشتن را به من تفویض نمود. این نصف همگى خالص براى خداست.
سپس عبد مى گوید: إِیاك نَعبد و إِیاك نَستَعینُ. خداوند مى گوید: این بین من و بین بنده من است و مر عبد مراست هر چه که بخواهد. پس خداوند در این آیه بین خود و بنده اش اشتراك قرار داد. بنده مى گوید: اهدنَا الصراطَ الْمستَقیم صراطَ الَّذینَ أَنْعمت علَیهِم غَیرِ الْمغْضُوبِ علَیهِم و لَا الضَّالِّینَ. خداى تعالى مى فرماید: اینها براى عبد من است و مر عبد مراست آن چه را که بخواهد. پس اینها را خالص براى عبد خود قرار داد. چنانکه نصف اول را خالص براى خودش قرار داد».
.
.
حضرت علامه حسن حسن زاده آملی
ممد الهمم در شرح فصوص الحکم صص ۶۲۴،۶۲۵
مهر خوبان دل و دین از همه بی پروا برد رخ شطرنج نبرد آنچه رخ زیبا برد
تو مپندار که مجنون سَرِ خود مجنون گشت از سمک تا به سماکش کِشش لیلا برد
من به سرچشمه خورشید نه خود بردم راه ذره ای بودم و مهر تو مرا بالا برد
من خسی بی سر و پایم که به سیل افتادم او که می رفت مرا هم به دل دریا برد
جام صهبا ز کجا بود مگر دست کی بود که به یک جلوه دل و دین ز همه یک جا برد
خم ابروی تو بود و کف مینوی تو بود که درین بزم بگردید و دل شیدا بـرد
خودت آموختی ام مهر و خودت سوختی ام با برافروخته رویی که قرار از ما برد
همه یاران به سر راه تو بودیم ولی غم روی تو مرا دید و ز من یغما برد
همه دل باخته بودیم و پریشان که غمت همه را پشت سر انداخت مرا تنها برد
.
.
علامه طباطبایی (قدس سره)
